W październiku 2023 r. małżonkowie Hanna i Władysław Suwalscy przekazali Archiwum Państwowemu w Poznaniu Oddział w Gnieźnie oprawione przez introligatora numery „Lecha. Gazety Gnieźnieńskiej” z lat 1918 – 1919. Mimo występujących braków, pozyskane egzemplarze gazety były unikalnym źródłem do dziejów miasta i okolic, szczególnie dla okresu rewolucji niemieckiej i Powstania Wielkopolskiego. Teraz każdy może zapoznać się z nimi w internecie.
Nabytek został publicznie zaprezentowany w gnieźnieńskim Domu Powstańca Wielkopolskiego w rocznicę zawarcia rozejmu w Trewirze 16 lutego 2024 r. Prowadzący prezentację Marek Szczepaniak, kierownik gnieźnieńskiego Oddziału Archiwum Państwowego w Poznaniu wysunął wówczas propozycję zdigitalizowania pozyskanego zbioru, co pozwoli na udostępnienie jego treści wszystkim zainteresowanym a równocześnie zabezpieczy przed przedwczesnym zniszczeniem oryginalne egzemplarze pisma drukowane na bardzo kruchym papierze. Niezbędne środki finansowe udało się uzyskać Marcie Pacak, Zastępczyni Dyrektora Miejskiego Ośrodka Kultury w Gnieźnie ze środków Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra” oraz z Fundacji Totalizatora Sportowego w ramach programu ”Polska dziś i jutro”.
Po wojennej przerwie wymuszonej przez władze pruskie, „Lech” ponownie zaczął ukazywać się w niedzielę 17 listopada 1918 r. Gazeta ukazała się w formacie, w jakim była wydawana do 1914 r., tj. 310 x 460 mm (z drobnymi odchyleniami). Ze względu na trudności z uzyskaniem papieru, zmniejszyła się jej objętość. Spośród zachowanych numerów, wydanych w 1918 r., znalazło się 27 jednokartkowych i 2 dwukartkowe. W roku 1919 liczba egzemplarzy dwukartkowych (czterostronicowych) znacznie wzrosła, choć nadal przeważały jednokartkowe. Do końca 1918 roku ukazało się 35 numerów. Pismo ukazywało się codziennie z wyjątkiem poniedziałków. Również w dni przypadające po świętach państwowych i kościelnych, dziennik nie wychodził. Ostatni w 1919 r., numer 293 „Lecha. Gazety Gnieźnieńskiej”, ukazał się w środę, 31 grudnia.
Mimo występujących braków, kolekcja egzemplarzy gnieźnieńskiego „Lecha” z lat 1918 – 1919, w momencie jej przejęcia przez gnieźnieński Oddział APP, była najbardziej kompletną w polskich zbiorach publicznych. Zbiór stanowi niezwykle cenne źródło do dziejów Ziemi Gnieźnieńskiej w okresie rewolucji niemieckiej i Powstania Wielkopolskiego. Relacje zawarte na stronach gnieźnieńskiego dziennika, tak jak większość źródłowych informacji prasowych wymaga szczególnie starannej krytyki. Mimo to, wiele informacji przekazywanych przez gazetę niemożliwa jest do zastąpienia przez inny rodzaj źródła historycznego. Zarówno dla badacza, jak i dla przeciętnego miłośnika historii, interesującym zapewne będzie kontekst w jakim miały miejsce wydarzenia dziejące się równolegle z walkami na froncie powstańczym. Interesujące są szczegóły dotyczące przebiegu pierwszych popowstaniowych miesięcy i kształtowania się nowych, polskich władz. Znaczna część z tych informacji trafia po raz pierwszy do szerokiej informacji.
Marek Szczepaniak
Archiwum Państwowe w Poznaniu zamieściło skany „Lecha” na dedykowanej stronie internetowej pod adresem: www.rocznik-lech.poznan.ap.gov.pl
