Tradycja trwa już prawie 1,5 wieku. Do pięknej rocznicy działalności brakuje co prawda jeszcze dekady, ale czym ona jest w obliczu 140 lat, od kiedy ukończono budowę przy drodze na Kłecko wielkiego kompleksu obiektów hodowlanych. To miejsce wyjątkowe na planie miasta. Stąd w świat ruszają nie tylko hodowane tu ogiery, ale też chwała i pamięć o ludziach, którzy swoje życie poświęcili tej pracy, a swoimi dokonaniami sportowymi nieśli chlubę dla Gniezna i całego regionu. Oto historia miejsca niezwykłego, zatem cofnijmy się w czasie…
Bieg historii zaczyna się tutaj w roku 1885, kiedy za sprawą ówczesnych władz pruskich ukończono budowę głównej stajni na 156 ogierów, w tym 21 boksów, stanowiska do wiązania, budynek kancelaryjny i mieszkanie dyrektora, stajnię wyjazdową połączoną z kuźnią oraz dwie małe stajnie letnie z wybiegami dla starszych ogierów. Poza obrębem Stada wybudowano budynki mieszkalne dla masztalerzy. Z czasem, gdy zaczęło brakować miejsc, gdyż liczba ogierów się zwiększała, dobudowano jeszcze trzy stajnie małe tzw. remontowe. Wzniesiono też następnie krytą ujeżdżalnię, wozownię, warsztaty. Dodatkowo zbudowano drewnianą stodołę. Rozbudowywano ciągle infrastrukturę mieszkaniową. Wszystkie budynki stoją po dziś dzień służąc potrzebom Stada prawie w niezmienionym kształcie. I to jest atutem tego miejsca, świadczącym o jego klimacie i wyjątkowości. Stadem kierowali byli kolejno: Kieckebusch i Reineersdorf, a po odzyskaniu niepodległości Stefan Idziński, Stanisław Szulczewski, Kazimierz Prądzyński, Edward Land i Tadeusz Korbel. Lata międzywojenne nie należały do łatwych w działalności Stad Ogierów. Kryzys gospodarczy, wybuch zarazy stadniczej, uprowadzenie części ogierów do Niemiec, to niektóre czynniki negatywne w tamtym okresie, choć usilnie prowadzono prace nad rozwojem hodowli koni. Po zmianach własnościowych, Państwowe Stado Ogierów w Gnieźnie było najliczniejszym spośród siedmiu takich stad, z obsadą 235 ogierów na 1283 ogiery państwowe ogółem w Polsce. Sytuacja taka utrzymywała się przez cały okres międzywojenny. Po wojnie pierwszym kierownikiem Stada został Andrzej Prądzyński, a w 1947 roku jego zastępcą został Jerzy Rzewuski. W 1948 roku zmienia go Czesław Matławski, którzy przybył tutaj z Kwidzyna. Dyrektorem zostaje on 1 stycznia 1950 r. Przez wiele lat jego zastępcą jest Kazimierz Goska (do listopada 1991).
Wielce zasłużony dla Stada, hodowli koni oraz sportu konnego Dyrektor Matławski poświęcił wiele sił na rozwój sportu konnego, jako dziedziny nierozerwalnie związanej z hodowlą. W 1953 roku zdobywa tytuł Mistrza Polski w skokach na ogierze Alchemik. Był prekursorem sportu zaprzęgowego nie tylko w Polsce, ale równocześnie na całym świecie. W ramach działalności jako członek tzw. Sekcji Zaprzęgowej w FEI (Federation Equestre Internationale) tworzy od podstaw ramy regulaminowe sportu zaprzęgowego. Często uczestniczył jako sędzia zawodów zaprzęgowych na największych hipodromach całego świata. Jako trener, także Kadry Polski ma na swoim koncie wiele sukcesów. Za jego przyczyną zaprzęg czterokonny z Gniezna, z powożącym Zygmuntem Szymoniakiem zdobywa medale Mistrzostw Świata i Europy. Poza sportem wyczynowym dyrektor Matławski sprzyjał sportowi masowemu – rekreacji w szerokim tego słowa znaczeniu. W Stadzie Ogierów przez wiele lat organizowane były studenckie obozy jeździeckie. Poza tym po dzień dzisiejszy korzysta z możliwości jazdy konnej grupa miłośników koni Sekcji Jeździeckiej Dragon, która swój początek miała już 50 lat temu. Z czasami dyrektora Matławskiego wiąże się osoba Zygmunta Szymoniaka, który w roku 1958 zostaje koniuszym w Stadzie Ogierów Gniezno (wcześniej pracując jako masztalerz). Funkcję tą, jakże ważną przejmuje od wielce zasłużonego dla Stada koniuszego Juliusza Piechowskiego, pełniącego tą funkcję już w styczniu 1922 roku. Z. Szymoniak przez prawie 20 lat należał do ścisłej światowej czołówki powożących zaprzęgami czterokonnymi. Zajmował wielokrotnie wysokie miejsca na licznych międzynarodowych zawodach łącznie z Mistrzostwami Świata i Europy (brąz w drużynie MŚ 1974, czy srebro w drużynie drużynowy na ME w Sopocie 1975). Wysoka pozycja sportowa, wielki kunszt jazdy zaprzęgami czterokonnymi zostaje doceniony zaproszeniem przez MKOL do udziału w pokazach zaprzęgów czterokonnych podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium. Byliśmy niezwykle dumni oglądając relację ze Stadionu Olimpijskiego w Monachium, gdzie pięknie prezentował się zaprzęg gnieźnieńskich ogierów powożonych przez Zygmunta Szymoniaka.
Po przejściu na emeryturę Czesława Matławskiego, dyrektorem Stada zostaje 21 maja 1992 roku Andrzej Matławski. Urodzony w Stadzie, syn Cz. Matławskiego od zawsze związany z gnieźnieńskim stadem. Od 1964 przez wiele lat uczestniczył w zawodach konnych w konkurencji skoków i wkkw. W roku 1966 został v-ce MP Juniorów w wkkw na og. Regiment, a rok później zdobył MP Juniorów w skokach na og. Plon i MP Juniorów w wkkw na og. Regiment. W tymże roku brał także udział w ME Juniorów w skokach w Lido di Jerolo (Włochy) na og. Plon. Po okresie pracy jako masztalerz-ujeżdżacz i licznych startach w zawodach konnych, w sierpniu 1977 roku objął stanowisko specjalisty ds. hodowli koni. W 1992 został zastępcą dyrektora i po kilku miesiącach Dyrektorem Stada Ogierów. W latach 1992-1997 A. Matławski był międzynarodowym sędzią w powożeniu, a jako trener polskiej kadry zdobywa w 1995 roku drużynowe srebro na ME w Poznaniu. Cały czas sport w Stadzie to bardzo ważny element działalności. Stado reprezentują na arenach ogólnokrajowych w skokach syn A. Matławskiego – Piotr Matławski z ogierami Czumen, Ramet, Czardasz, Tambourine Red Wine (obecnie startujący na poziomie konkursów Grand Prix pod Łukaszem Krajewskim). Po przejściu na emeryturę Z. Szymoniaka koniuszym w Stadzie Ogierów zostaje urodzony w Stadzie Jan Dudczak, wnuk Juliusza Piechowskiego, po czym zostaje głównym zootechnikiem. J. Dudczak całe swe życie zawodowe (50 lat!) związane ma ze Stadem. Po nim funkcje koniuszego sprawują Stanisław Szambelan, Marek Kałużniak, a obecnie Marek Winkowski.
W latach 2021-2022 kierownikiem Stada Ogierów Gniezno był Łukasz Zimmer. Z początkiem roku 2023 kierownikiem Stada Ogierów w Gnieźnie został Jarosław Szymoniak, urodzony w Stadzie, syn koniuszego Z. Szymoniaka, od najmłodszych lat związany oczywiście ze Stadem. Przez kilkanaście lat reprezentował on Stado Ogierów podczas wielu zawodów konnych w skokach przez przeszkody różnej rangi startując na poziomie Mistrzostw Polski. W latach 1983-1990 pracował w Stadzie początkowo jako masztalerz, po czym przez prawie dwa lata był kierownikiem odpowiedzialnym za hodowlę koni w SKR Kotlin. Następnie trafił do Związku Hodowców Koni Wielkopolskich pracując tam przez 29 lat jako inspektor, w tym przez 8 lat (do końca roku 2022) jest dyrektorem biura ZHKWlkp. W jego przypadku historia zakręciła swoiste koło, gdyż jest „wychowankiem” wielu fantastycznych ludzi ściśle związanych przez ponad 60 lat ze Stadem Ogierów w Gnieźnie. Przez te 140 lat głównym kierunkiem działania była oczywiście obsługa tzw. terenu hodowlanego dostarczając rozpłodników wykorzystywanych w hodowli koni bez względu na zmieniające się poprzez te lata kierunki hodowli koni. Drugim co do ważności kierunkiem działania, to wszelka współpraca z hodowcami, np. organizowanie na terenie Stada Wystaw Koni Hodowlanych, różnego rodzaju szkoleń, pokazów, organizowanie Zakładów Treningowych ogierów i klaczy. Tak samo niewątpliwie ważną dziedziną działalności w Stadzie Ogierów Gniezno jest od zawsze w szerokim rozumieniu – sport i rekreacja. Organizacja zawodów konnych, wcześniej Mistrzostw Polski, zawodów ogólnokrajowych, Mistrzostw Wielkopolski, zawodów regionalnych, czy już od kilkunastu lat zapoczątkowany przez A. Matławskiego coroczny cykl zawodów towarzyskich w skokach cieszący się ogromnym powodzeniem okolicznych ośrodków jeździeckich, ale nie tylko.
Z wielkim uznaniem należy wspomnieć udział pracowników, ale zwłaszcza koni w ogromnych przedsięwzięciach jakimi były wielkie realizacje filmów historycznych: „Krzyżacy”, „Popioły”, „Pan Wołodyjowski”, „Potop”, „Ogniem i mieczem”, „Stara baśń”, „Czas burzy”, „Hubal”. W dniu 1 kwietnia 2009 roku doszło do bardzo istotnej zmiany w funkcjonowaniu Stada Ogierów Gniezno, a mianowicie Stado zostało przejęte przez Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Żydowo Sp. z o.o., które z kolei podlega pod Ministerstwo Rolnictwa. Zarząd, obecnie w osobach Prezesa Janusza Winiarskiego i V-ce Prezesa Bogusława Skotarczaka GRH Żydowo do którego należy SO Gniezno czyni usilne starania, aby utrzymać całą infrastrukturę ponad 13. hektarowego terenu i budynków Stada w jak najlepszym stanie. Budynki oraz tereny zieleni są pod stałą ochroną konserwatora zabytków. GRH Żydowo jest częstym organizatorem i współorganizatorem na terenie Stada Ogierów Gniezno corocznie wielu imprez kulturalno-dydaktycznych, różnorodnych pokazów np. dotyczących bezpieczeństwa, pokazów rolniczych, wystaw psów hodowlanych, biegów przełajowych, organizowane są Dni Dziecka. Często teren Stada udostępniany jest do organizacji imprez szkolnych i przedszkolnych. Każdego roku imprezą kończącą sezon jeździecki w Stadzie jest oczywiście Bieg Św. Huberta. Zapraszamy na uroczyste obchody 140-lecia!
Jarosław Szymoniak (współpraca i oprac. Aleksander Karwowski)
