Września
Września: Po 50 latach powraca Pomnik Wolności – symbol niezłomności Polaków
Losy tego monumentu, liczącego w sumie aż 112 lat, odzwierciedlają niełatwe, ale na szczęście pomyślne dla Polski i Polaków drogi historii. Zbudowali go Niemcy, potem przebudowali Polacy, ponownie zniemczyli najeźdźcy i znów symbolizował zwycięstwo Polski. W 1975 roku ustąpił miejsca innemu symbolowi niezłomności Polaków, ale dziś wraca znów w przestrzeń miasta.
Tak zwana Wielka Promenada we Wrześni, czyli piękna aleja ciągnąca się od wylotu Rynku w kierunku na pałac w Opieszynie, była jednym z bardziej charakterystycznych i lubianych przez mieszkańców miejsc w mieście przed ponad stu latami. Jej reprezentacyjny charakter i dobre usytuowanie w centrum Wrześni miały wpływ na decyzję o wybudowaniu u jej szczytu pomnika – jakich wiele powstawało w miastach garnizonowych w których stacjonowało pruskie wojsko. Pomniki takie były także symbolem militaryzacji ziem Polskich przez nowego najeźdźcę. Ten we Wrześni – odsłonięty w 1912 roku u szczytu dzisiejszych ulic Harcerskiej i Sienkiewicza – upamiętniał dwie kampanie wojenne: prusko-austriacką (1866) i francusko-pruską (1870). Na szczycie pomnika pojawiły się popiersia króla Prus i cesarza niemieckiego Wilhelma I oraz premiera Prus i kanclerza II Rzeszy – Ottona von Bismarcka. W niższej części zamontowano tablice z imionami i nazwiskami żołnierzy narodowości polskiej pochodzących z ziemi wrzesińskiej, walczących w pruskich mundurach, którzy zginęli w tamtych kampaniach. Po wypędzeniu Niemców z Wrześni w 1918 roku, pomnika nie rozebrano ale pozbawiono go dotychczasowej symboliki. Stał się on teraz Pomnikiem Wolności i umieszczono na nim tablicę z treścią: „Na pamiątkę oswobodzenia Wrześni 1918 – 1919”. Wybuch II wojny światowej i ponowne wkroczenie Niemców do miasta sprawiły, że pomnik znów zmienił swój symbol, którym stały się hitlerowski orzeł i swastyka. Sytuacja ta nie trwała długo. Po odzyskaniu wolności pomnik wrócił do kształtu międzywojennego i dodatkowo zwieńczono go orłem ocalałym z innego zniszczonego przez hitlerowców pomnika z terenu koszar. Przed pomnikiem umieszczono XIX-wieczną haubicę, używaną przez Niemców do obrony miasta w 1945 roku. Ta sytuacja trwała do roku 1975.

Na początku lat 70-tych XX wieku podjęto decyzję o budowie pomnika Dzieci Wrzesińskich. Miejsce jego usytuowania ustalono w miejscu Pomnika Wolności. Realizację Jerzego Franciszka Sobocińskiego, artysty-rzeźbiarza z Poznania, który m.in. odbudował później pomnik Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, odsłonięto 31 maja 1975 roku. Na szczęście Pomnika Wolności nie zburzono a jedynie rozebrano. Tak przeleżał on schowany 50 lat. Teraz jest on odbudowywany ale – co oczywiste – nie w poprzednim miejscu, a na drugim końcu Wielkiej Promenady, od strony pałacu na Opieszynie, przy zbiegu ulic Harcerskiej i Opieszyn. Dzięki dofinansowaniu dla gminy Września, skwer przy ul. Harcerskiej przechodzi rewitalizację a jego głównym akcentem jest powrót w tę okolicę symbolicznego pomnika.