Jak przyznają z ekscytacją naukowcy i muzealnicy – takiego sezonu archeologicznego w jeziorze Lednickim nie było od lat. „Ten sezon miał być spokojny, a okazał się jednym z najbardziej emocjonujących w ostatnich latach” – mówią archeolodzy podwodni. Właśnie zaprezentowano nowe odkrycia, które skrywały do tej pory wody historycznego akwenu.
Do tej pory z jeziora Lednickiego podjęto aż 280 różnych militariów z czasów panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego. To m.in. 145 toporów, 64 groty włóczni i 8 mieczy. W tym roku do tej kolekcji dołączą nowe i staną się świadectwem jednego z najbardziej udanych sezonów podwodnej archeologii od lat. Jak przekazuje Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, które współpracuje ściśle z Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ostatnio odkryto części m.in. czterech włóczni z zachowanymi grotami, z czego jedna jest wyjątkowo ciekawa! Oto ich opisy przygotowane przez muzealników:
- Pierwsza z nich to włócznia z zachowanym drzewcem. Posiada żelazny grot o romboidalnym kształcie oraz jesionowy drzewiec (zachowany w kilku fragmentach), których łączna długość wynosi około 2,1 metra. Broń zakończona była wykonanym z poroża pierścieniem (tok), co czyni ją zabytkiem unikatowym. Zachowane kompletnie włócznie to rzadkość, z jeziora Lednica znane są jeszcze dwie, każda o długości ponad trzech metrów. Tym samym tegoroczne odkrycie potwierdza znane z ikonografii informacje, że w użytkowaniu były zarówno krótsze, jak i dłuższe egzemplarze.
- Z drugiej włóczni zachował się smukły, delikatny żelazny grot, przypominający liść wierzby, oraz zachowany w tulei fragment drzewca. Na obu płazach wzdłuż krawędzi ostrza widoczny jest ornament w formie wężykowatej linii wilczych zębów. Choć forma ta występowała powszechnie we wczesnośredniowiecznej Europie, analogiczne egzemplarze znalezione w obrębie lednickiego centrum osadniczego mogą wskazywać na lokalną produkcję i silne tradycje rzemieślnicze regionu.
- Trzeci z zabytków to grot o trójkątnym profilu najdłuższy z odkrytych w 2025 roku. Został wykonany w technice dziwerowania, czyli wielokrotnego skuwania ze sobą stopów żelaza o różnym składzie chemicznym. W tulei zachował się fragment drzewca. Grot zdobiony jest ornamentem w formie wężykowatej linii wilczych zębów. Tak wykute groty we wczesnośredniowiecznej Europie prezentowały jeden z najwyższych poziomów technologicznych.
- Największe emocje badaczy wzbudza czwarta włócznia określana mianem książęcej. Z broni zachował się bogato zdobiony grot ze skrzydełkami. Stalowe ostrze (liść) umieszczone zostało na misternie zdobionej tulei, w której zachował się fragment drzewca. Znaczna jej część jak wykazały specjalistyczne badania pokryta jest złotem, srebrem i brązem oraz stopami innymi metali. Powierzchnia tulei i skrzydełek zdobiona jest ornamentem o motywach spiralnych i triskelionowych. Widoczne są elementy plecionki, której ostre zakończenia przypominają pazury lub dzioby. Ich dopełnieniem jest ornament punktowy w postaci rzędów drobnych kropek tworzących wypełnienie plecionkowych motywów. Groty ze zdobioną tulejką należą do wyjątkowych okazów uzbrojenia z wczesnośredniowiecznej Europy Północnej i Wschodniej. Trzy zbliżone okazy odkryto w latach 90. XX wieku w wodach jeziora Lednica. Jednak dotąd brak było znalezisk, które byłyby aż tak „bogate”, z tuleją w całości wykonaną ze stopów metali kolorowanych.
Wszystkie cztery znaleziska przeszły już szczegółowe i wysokospecjalistyczne badania, m.in. techniką makrofluorescencji rentgenowskiej, która pozwala ustalić rozkład pierwiastków chemicznych występujących na powierzchniach badanych grotów włóczni. Wiemy też już, że do wykonania drzewców włóczni użyto drewna jesionu, a czas powstania zabytków określono na początek XI wieku. Teraz kolejne ścisłe badania, a następnie ekspozycja fragmentów włóczni na ekspozycji w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
(oak za MPP na Lednicy)
