Stali się oni synonimem przedmieścia Grzybowo, a ich wpływ i działalność są do dziś namacalnym świadectwem historii naszego miasta. Choć pojawili się w tej okolicy blisko 800 lat temu i odeszli stąd 204 lata temu, to kompleksowo zebrana o nich wiedza, prócz fragmentarycznych esejów, do tej pory nie została opracowana. Dopiero wieloletnia praca badawcza dr hab. prof. UJK Anny Jabłońskiej przyniosła wydawnictwo, które zaciera białe plamy i daje historykom, regionalistom i wszystkim zainteresowanym kompleksowo opracowane dzieje bożogrobców w naszym regionie.
„Bożogrobcy św. Jana w świetle źródeł gnieźnieńskich w okresie staropolskim” to wydawnictwo wyczekiwane, niezwykle potrzebne, w którego powstanie naukowczyni z Kielc włożyła mnóstwo pracy. Bibliografia, przypisy załączone na kartach książki robią imponujące wrażenie i są dowodem niezwykłej rzetelności badawczej nad tym tematem. A. Jabłońska spędzała w Archiwum Archidiecezjalnym oraz Archiwum Państwowym w Poznaniu, oddział w Gnieźnie mnóstwo czasu, konfrontując się z dokumentami średniowiecznymi i nowożytnymi, prowadząc niemal detektywistyczne śledztwo odtworzenia po śladach dziejów bożogrobców w przedmieściu Grzybowo i ich wpływów w Gnieźnie i całej okolicy. Zakon pojawił się w tych rejonach na zaproszenie książąt i miał objąć istniejący tutaj szpital. Właśnie ten szpital jest osią narracyjną książki, bowiem przez kilkaset lat toczył się spór o prowadzenie go pomiędzy zakonnikami i kapitułą katedralną. W późniejszych latach także władze państwowe zabierały w tym sporze głos i wydawały decyzje. W tej nocie prasowej nie sposób streścić tę ciekawą, przewrotną, a czasami nawet kuriozalną istotę sporu i jego przebieg, ale warto zwrócić uwagę na walory książki i język autorki, który roztacza przed czytelnikiem obraz świata minionego. Bo choć zakonnicy Grobu Bożego po latach pojawiają się na powrót w Gnieźnie, to prócz murów klasztornych, samego kościoła św. Jana oraz kościoła św. Krzyża (który był pierwszym nadaniem dla zakonu) nie funkcjonuje obecnie w świadomości gnieźnian ta wspólnota duchowa. To się jednak może zmienić, nie tylko za sprawą rewitalizacji klasztoru ale przede wszystkim za sprawą tej książki.
Prowadzi ona czytelnika nie tylko przez dzieje bożogrobców od czasu ich zaproszenia na wzgórze świętojańskie (krzyżackie), ale wyjaśnia ideę ich powołania, dzieje w kraju i na świecie, poznajemy kolejnych ich prepozytów (proboszczów), spory które toczyli czy poznajemy uposażenia wsi (np. Zdziechowa). Anna Jabłońska z racji faktu, że nie ostały się do naszych czasów dokumenty wewnętrzne klasztoru, musiała odtwarzać żywot zakonników z akt sądu kościelnego. Tym samym nie badała ich dziejów od wewnątrz, tylko z zewnątrz. Być może wymuszona tak metoda badawcza jest ciekawsza, bo pokazuje historię zakonu barwniej, momentami też sensacyjnie. W końcu, przejrzenie sporów toczonych przed sądem wnosi to, czego zapewne nie odnotowaliby sami bożogrobcy. Premiera książki miała miejsce w kościele św. Jana, w dniu 14 października, a dzień później, w Starym Ratuszu autorka spotkała się z czytelnikami. W tych dniach było można nabyć książkę, która ukazała się drukiem za sprawą wydawnictwa Rys z Dąbrówki pod Poznaniem (można ją kupić online). To drugie spotkanie odbyło się w ramach festiwalu „Fyrtel”, a poprowadził je nasz redakcyjny kolega Aleksander Karwowski. Książka spotkała się w Gnieźnie z ogromnym zainteresowaniem, co jest podkreśleniem faktu, że mieszkańcy chcą poznawać i zgłębiać historię swojego miasta, a bożogrobcy byli w niej do tej pory białą plamą. Na szczęście, dzięki Annie Jabłońskiej, już nie są, i od tego momentu historia zakonu wróci do miasta i stanie się częścią jego współczesnego życia. (red., oprac. ak)
