Na 964 miasta w Polsce 139 z nich zaliczono do grona samorządów tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane kroki zaradcze, tym miastom grozi powolny upadek, a ich mieszkańców czekają kolejne kryzysy. Na opracowanej przez Polską Akademią Nauk liście, na 98. miejscu widnieje Gniezno.
Podczas swojej konwencji przed wyborami prezydenckimi, Rafał Trzaskowski, prezydent Warszawy i kandydat Koalicji Obywatelskiej w nadchodzących wyborach prezydenckich, wspominał o liście 139 miast, które już są w kryzysie, popadły w stagnację i grozi im marginalizacja. Włodarz stolicy zapewnił wtedy, że po wygranych wyborach opracuje z samorządami strategię działania, by te wskazane przez naukowców miasta wyciągnąć z kryzysu, zanim zupełnie się wyludnią. Wspomniana lista miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze została opracowana przez prof. Przemysława Śleszyńskiego z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk (PAN). Pierwsza wersja tej listy, obejmująca 122 miasta, została opublikowana w 2017 roku. W późniejszych latach lista była aktualizowana; na przykład w 2021 roku rozszerzono ją do 139 miast. O tym, które miasta znajdą się na „kryzysowej” liście decydowało wiele danych, m.in. zmiana liczby mieszkańców. Niestety, tutaj Gniezno znajduje się w poważnym kryzysie. „Przemiany” informowały o tym w listopadzie. Jak podaje serwis BIQdata – w 2023 roku Gniezno zamieszkiwało 63 549 ludzi, ale rok wcześniej było ich o 671 osób więcej. Swój szczyt liczby mieszkańców Gniezno przeżywało w roku 1998. Było nas wówczas 71 436 osób. Jak łatwo więc wyliczyć – w 25 lat „ubyło” nas prawie 8000 osób. Kryzys jest też w powiecie. Jeszcze w przedpandemicznym 2019 roku powiat gnieźnieński zamieszkiwało 145 418 osób. Kolejne dwa lata naznaczone ponurym czasem pandemii i wielu nieprzewidzianych śmierci tylko przyspieszyły bardzo negatywny trend. Niestety, jest nas co raz mniej i będzie jeszcze mniej. W 2022 roku powiat liczył 141 748 mieszkańców, czyli w zaledwie 3 lata stracił 3760 mieszkańców!
Obecnie lista opracowana w PAN liczy 139 miast podzielonych na cztery kategorie: kryzysowych, obniżającego się potencjału, stagnujących i zagrożonych. Gniezno zaliczono do kategorii „miast zagrożonych”, obok np. Świecia, Konina, Piekar Śląskich, Radomia, Nysy czy Chodzieży. Te miasta jeszcze nie upadły, ale stoją nad przepaścią. Samo Gniezno traci rocznie około tysiąca mieszkańców, co jest wynikiem zarówno ujemnego przyrostu naturalnego, jak i migracji ludności. Podobny kryzys przechodzi niedaleki Konin, ale to miasto ma specyficzną sytuację gospodarczą. Największy pracodawca w regionie ZE PAK zamyka tam odkrywki węgla brunatnego. Dlatego władze miasta szukają sposobów na zatrzymanie negatywnego trendu i odpływu mieszkańców. Wprowadzono tam m.in. Konińską Kartę Mieszkańca, która uprawnia zameldowanych w tym mieście do korzystania z szeregu zniżek na usługi komunalne. Kilka lat temu próbowano także rozszerzyć granice gminy, ale z pomysłu się wycofano. Oprócz Gniezna i Konina z Wielkopolski na liście znalazły się samorządy głównie ze wschodu i północy regionu. Są to: Piła, Turek, Złotów, Chodzież, Koło i Pleszew.
